Psikologların, iletişim uzmanlarının, kişisel gelişim üzerine kafa yoranların, kişisel dertleşmelerde dostların son yıllarda üzerinde en çok durdukları şeylerden biri “hayır” diyebilme becerisidir.
Yaşamınızın bir anında mutlaka gözünüze çarpmış, kulağınıza çalınmıştır. Bunun yanı sıra çoğu kez de aklınıza yatmıştır.
Fransız Klinik Psikolog ve yazar Marie Haddou, bu ilginç konuyu enine boyuna araştırıp “Hayır Demeyi Bilmek” adını verdiği kitabı kaleme almış. Ülkemizde ilk baskısı 2000 yılında yapılan kitabın Ocak 2017’de 10. baskısının gerçekleştirilmesi, bize “hayır” demeye gösterilen ilgi konusunda bir fikir vermektedir.
Kitap tanıtımından birkaç satır…
“Çocukken kolaylıkla verebildiğimiz hayır deme ve itiraz etme tepkisi, itiraz etmeyi saygısızlık ve muhalefetle bağdaştıran ve çocuğu boyun eğen, edilgen bir bireye dönüştüren toplumsal kodlarla gittikçe körelir. Bu durum yetişkin hayatında aile, iş, dost ve aşk ilişkileri gibi her türden ilişkide sıkıntılı durumlara sebep olabildiği gibi kişinin aklını sürekli meşgul ederek huzurunu kaçırabilir.
“Hayır” demek hepimize neden bu kadar zor gelir? Onaylamadığımız düşünceleri onaylar görünmek pahasına, bizi başkalarına uyum sağlamaya iten nedir? İlişkilerimizde sevilmeme ya da reddedilme tehdidi bizi nasıl yönlendirir? Haklı bir “hayır”ı ifade etmek, gerçek bir bireyin oluşmasına ve güçlenmesine nasıl katkıda bulunur? Kalıplardan kurtularak düşüncelerimizi özgürce ifade edebilmek mümkün müdür?
Ertan Acar, Radikal’deki 7 Kasım 2014 tarihli köşe yazısında bu kitaptan söz ederken şu giriş cümlesini kullanmaktadır.
“Bazen sırf “hayır” dememek için günlük yaşamımızı kabusa dönüştürürüz değil mi?”
Yazıdan birkaç satır alarak devam edelim…
“(..)Daha da kötüsü, hayır diyememenin, bizi kötü bir hale düşüreceğini bilmemize rağmen, onu söylemememizdir. Peki, bizleri basit bir “hayır” demekte beceriksiz kılan nedir?
Bu duruma aslında bir “algılama sorunu” yol açmakta. “Hayır dersem, karşımdakini incitirim” ya da “Hayır dersem bana kızar” veya “Şimdi hayır desem, beni/bizi bırakır” gibi çoğunlukla abartılmış ve yanlış düşünceler bizi buna iter.
Bu yüzden doğru bile olsa, karşımızdakine “evet” demediğimizde onu kaybedeceğimiz inancını abartılı biçimde yaşarız. Tüm bunlar, tamamen “nesnel” ve “seçici” algılamalardır. Çünkü bir ilişkinin kalitesini arttıran en önemli etkenlerin “dürüstlük” ve “açıklık” olduğunu unuturuz.
“Hayır” diyemediğimizde sudan tesellilere sarılırız. “Hayır demedim. Çünkü ben nazik bir insanım” gibi…(..)”
Şimdi sıra Litelist internet sitesinin aktardığı Sosyal Psikologların bu konuyla ilgili çalışma sonuçlarına bir göz atmada:
“Hayır diyebilmek sizin en doğal hakkınız. Küçük bir hayır sizi istemediğiniz şeylerden uzak tuttuğu kadar karşınızdaki insanı da zor durumlara düşmekten kurtarır. Hayır hakkınızı kullanmaktan çekinmeyin.”
Bu önerilerine de 15 neden göstermişler:
“1. Hayır demek sizin sınırlarınızı belirlemenizde faydalıdır, insanlara nerede durmaları gerektiğini çok basit bir şekilde anlatmış olursunuz.
2. Aynı zamanda hayır demek sizin hayattaki önceliklerinizi belirleme konusunda da yardımcıdır, sizin için önemli olanı ifade etmenize yarar.
3. Sıkça evet diyen biriyseniz hayır dediğinizde istemediğiniz tavırlarla karşılaşabilirsiniz, hayır demek insanların sizin hayır diyen biri olduğunuzu bilmelerini sağlar.
4. Hayır demek yapamayacağınız, gereksiz, zorlayıcı yükümlülükler altına girmenizin önüne geçer, sizi zor durumlardan kurtarır.
5. Aynı şekilde hayır demek hiç hesapta olmayan baskılardan kurtarır, hayatınızda gereksiz stres yaşamanızı engeller.
6. Hayır demek size zaman kazandırır, var olan zamanınızı daha verimli, daha istediğiniz şekilde kullanabilmenizin önünü açar.
7. Hayır demek kendinize olan saygınızı korumanız, prensiplerinizi belirtmeniz, kendinizi huzurlu hissetmeniz için bir anahtardır, kullanın.
8. Hayır demek belki o an için sıkıntılı bir şey olabilir, ancak uzun vadede insanlarla olan ilişkilerinizi sağlamlaştıracaktır.
9. Hayır demek kendinize olan güveninizi arttıracaktır, istemediğiniz şeyleri yapmak zorunda olmadığınız konusunda size güç verecektir.
10. Küçük bir hayır size dünyadaki yerinizi hatırlatacak, kendiniz hakkında düşündüğünüz şeyleri daha net görme fırsatı verecektir.
11. Hayır diyebilmek yaşantınızın dizginlerini kendi elinizde tutabilmeniz için önemlidir, kendi yaşantınızın dümeninde olmak için hayır diyebilmek gerekiyor.
12. Çalışma hayatında da zamanı iyi yönetmek, verimli çalışmak, iyi bir takım oyuncusu olmak, vs. için hayır demek son derece önemli.
13. Hayır demek hayatınızdaki birçok hatayı, yanlışı ve eksikliği ortadan kaldıracaktır, sadece hayır diyerek pek çok yanlışı önlemeniz mümkün.
14. Dışlanmaktan, sevilmemekten, gerilimlerden, fırsatları kaçırmaktan korktuğunuz için evet mi diyorsunuz, aslında bunu yaparak tüm bu olumsuzluklara kapı aralıyorsunuz!”
Çalışma şu cümleyle bitmektedir:
“İnsanların size nasıl davranacaklarını onlara ancak siz öğretirsiniz, bunun en kestirme yolu “hayır” diyebilmek.”
Demek ki neymiş: “Hayırda hayır var”mış…
Dr. Nedim İnce
Altınoluk /21. 02. 2017