“CHP’li Candan Yüceer, ‘Dünya Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Günü’ nedeniyle rapor hazırladı. Yüceer’in hazırladığı rapora göre son 9 yılda 571 çocuk çalışırken yaşamını yitirdi.”

Cumhuriyet Gazetesinde bu başlıkla yer alan haber birçok ayrıntıyı da içermektedir.

Çocuk üzerine biraz düşününce ne kadar geniş bir kavram olduğu çıkıyor karşımıza. Çok farklı şekilde ifade edildiği gibi yaş sınırları hakkında da tam bir uzlaşma olmadığı görülür. Hukukta farklı yaş aralıkları çocuk olarak tanımlanırken Gelişim Psikolojisinde yaş yerine dönem tanımda yer almış, bebeklik ile ergenlik arasındaki dönem diye tarif edilmiştir.

Kısaca çocukluk yaşı konusunda ülkeler arasında da birlik söz konusu değildir. Yaş sınırları her ülkenin ekonomik, sosyal, kültürel, siyasi ve hukuksal sistemlerine dayalı olarak farklılıklar göstermektedir.

Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi birinci maddesi bu belirsizliği ortadan kaldırmaya yöneliktir ve çocuk için ‘on sekiz yaşından küçük insan’ ifadesi kullanılmaktadır. Burada da bebekliğin ne zaman bittiği, çocukluğun ne zaman başladığı belirtilmemiştir. Bebekliğin de çocuk tanımı içine alındığını düşünebiliriz.

Konumuz ‘çocuk işçi’ ya da diğer bir adlandırmayla ‘çalışan çocuk’ olunca bunun tanımı da önem kazanmaktadır. Uluslararası Çalışma Örgütü 15-24 yaş grubu arasını çalışma hayatı açısından “genç işçi” kabul ederken, 15 yaşın altında aile bütçesine katkıda bulunmak ya da yaşamını kazanmak amacıyla çalışanları da ‘çocuk işçi’ veya ‘çalışan çocuklar’ olarak adlandırmaktadır.

Ülkemizde İş Kanunu’nun 71. maddesinde, 15 yaşından küçük çocukların çalıştırılmasının yasak olduğu belirtilmektedir. Ancak bu kurala bir istisna getirilmiştir. Buna göre 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış olan çocukların, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılmalarının mümkün olduğu belirtilmektedir.

23 milyon çocuk bulunan ülkemizde, TUİK çocuk işçi sayısını 720 bin gösterse de bunun iki milyonu geçtiği bilinmektedir.

Daha da dramatik olanı rapora göre 9 yılda 571 çocuğun iş kazasında yaşamını yitirmiş olmasıdır.

Çocuk işçiliği için çok şey yazılabilir. Çeşitli etkinliklerle bu konuda farkındalık oluşturulmaya çalışılabilir. Yasalarla yasaklanabilir ve cezalar getirilebilir. Bunların hepsi değerlidir ve yapılmalıdır ama hiç biri çocukların çalıştırılmasını engelleyemez.

Çocuk emeği çok ucuzdur, kayıt dışıdır ve sermaye bundan vazgeçmez.

Çocuk emeği ucuz olsa da ailesi çok fakirdir ve bu gelire ihtiyacı vardır. Çocuğunu çalıştırmak zorundadır. Ailesi çocuğunu çalıştırmaktan vazgeçmez.

Sömürü ve yoksulluk ki birincisinin sonucudur ikincisi, ortadan kaldırılmadığı sürece çevremizde çokça tanık olduğumuz gibi çocuklarda bunun bir parçası olmaya devam edecektir.

Nedim İnce

Bodrum / 14. 06. 2022